Rookvrije zones blijken effectief, maar: ‘Jongeren stoppen door de bordjes niet met roken’

Artikel in Het Parool– 27 juli 2021 Het afgelopen half jaar kreeg Amsterdam er 100 rookvrije zones bij. Als rokers op hun gedrag worden aangesproken dan hebben deze zones volgens een recent UMC en GGD-onderzoek echt effect, maar bij jongeren blijft het moeilijk.

Amsterdamse scholen, kinderboerderijen, sportverenigingen en jeugdzorginstellingen doen graag mee aan de actie om hun organisatie rookvrij te maken. Volgens de GGD sluiten op korte termijn ook gemeentelijke sportaccommodaties en de scholen zonder eigen schoolplein zich hierbij aan. Afgelopen half jaar zijn er 103 rookvrije zones bijgekomen, daarvoor waren ze er nog nauwelijks.

Of de zones effect sorteren, was tot voor kort onduidelijk. Uit een onderzoek van het UMC en de GGD onder leiding van hoogleraar sociale epidemiologie Anton Kunst blijkt dat de zones wezenlijk verschil maken. Voor het onderzoek, dat liep van februari tot en met mei, zijn 20 vertegenwoordigers van Amsterdamse organisaties en 25 scholieren geïnterviewd.

“Rookvrije zones zijn er nog maar net dus het langetermijneffect is nog moeilijk te evalueren,” aldus Kunst. “Wel weten we dat een combinatie van interventies werkt, dus niet alleen de borden, maar ook mensen die rokers aanspreken op hun gedrag zorgen voor resultaat.”

Vervelend mensen aan te spreken

Het lastigste aan een plek rookvrij maken is simpelweg om ermee te beginnen, zegt Kunst. “Medewerkers van organisaties vinden het in het begin vervelend om mensen aan te spreken. Vaak blijkt dat minder moeilijk dan gedacht, omdat rokers zich er vaak zelf al aan houden of snel hun gedrag aanpassen nadat ze worden aangesproken.”

“De rokende jongeren die we hebben geïnterviewd gaven aan dat de maatregelen ze niet echt interesseerden en dat ze blijven roken als er rookvrije zones zijn. Die jongeren stoppen door de bordjes niet met roken, maar verplaatsen zich wel.”

Jonge rokers

Actievoerder Wytske Kelling vindt dat daarmee het probleem alleen maar wordt verplaatst. Het Geert Groote College en de Fred. Roeskestraat, waar de school aan ligt, zijn officieel al een tijd rookvrij, maar je komt er niet alleen met tegels, zegt ze. “Nog niet iedereen spreekt elkaar aan. Ouders denken dat docenten zorgen dat er niet gerookt wordt op het schoolplein, maar de docenten handhaven de regels begrijpelijkerwijs niet op het moment dat leerlingen buiten het schoolplein roken. Daardoor krijgen jongeren alsnog de ruimte om te roken.”

Kelling, moeder van een leerling op het Geert Groote College heeft samen met Kiek Verburg jarenlang gestreden voor een rookvrije Fred. Roeskestraat. Naast het Geert Groote College zitten er drie basisscholen in de straat. Ook huizen er kinderdagverblijven, de Gerrit Rietveld Academie, buitenschoolse opvangen, bedrijven en horeca. Het rookvrije gebied kwam er in 2019 als test. En sinds augustus 2020 zijn alle scholen wettelijk verplicht rookvrij.

Maar voor Kelling is dat nog niet genoeg. “De hele straat moet meedoen en je komt er alleen met een intentieverklaring voor het hele gebied, waardoor mensen in de straat jongeren aanspreken. En als dat niet lukt moeten we maar na gaan denken over boetes en verboden. Zo kwam de horeca ook van de roker af. Nu hoor je daar niemand meer over.”